Tekst Cindy van Raam
Foto Wim van Beek

Als voormalig topsporter - zwemmen, langlaufen, goalball en roeien op wereldniveau - was het voor Marianne Huijben een hele mooie kans om haar overheidsloopbaan te starten bij de beleidsdirectie Sport van het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS). Na verschillende functies - en inmiddels 25 jaar verder - werkt zij nu als informatiemanager digitale toegankelijkheid. In deze functie adviseert ze bij informatievoorzieningstrajecten, en werkt ze specifiek aan alles wat nodig is om websites en mobiele applicaties toegankelijk te maken op basis van de reguliere wetgeving. 

Oproep deelname ARBO-klankbordgroep

Maak jij gebruik van aangepaste software op je digitale werkplek? En wil je als ervaringsdeskundige 
meedenken over toegankelijkheidsissues? Meld je dan aan als lid van de ARBO-klankbordgroep door een mail te sturen aan ssc-ict-arbo@minbzk.nl. Je kunt hier ook terecht met vragen op het gebied van Digitale Toegankelijkheid.

Iedere beperking is anders

Vanwege haar visuele handicap kan Marianne goed aangeven welke verbeteringen nodig zijn op het gebied van digitale toegankelijkheid. Daarom is zij in het verleden regelmatig benaderd om applicaties en websites te testen op bruikbaarheid. Marianne vertelt: ‘De bruikbaarheid van een applicatie kan ik uiteraard alleen in samenhang met mijn handicap testen. Maar toegankelijkheid van websites en applicaties is ook belangrijk voor mensen met andere handicaps, zoals een motorische of auditieve beperking, ADHD of autisme. Iedere beperking is anders en vereist een andere aanpak om de toegankelijkheid te waarborgen. In mijn huidige functie stel ik mijzelf de vraag: hoe komen we ertoe om alles wat te maken heeft met toegankelijkheid beter te regelen in de organisatie? Ik streef ernaar dat iedereen het normaal vindt om informatie voor iedereen toegankelijk aan te bieden en te archiveren. Vanuit mijn expertise adviseer ik collega’s hoe zij dit het beste aan kunnen pakken.’

Issues van toen spelen nog steeds

Marianne bespreekt de vooruitgang van de digitale toegankelijkheid in vergelijking met tien jaar geleden: ‘Sinds ik bij VWS begon, is veel meer informatie toegankelijk en beschikbaar gekomen voor mensen die een computer of telefoon met braille en spraak bedienen. Zo kan ik nu ook gebruik maken van eBooks, informatie vinden op internet en berichten verzenden via Whatsapp of e-mail. De laatste jaren houdt het ARBO-team van SSC-ICT zich actief bezig met het geschikt maken en houden van de standaard werkplek voor collega’s met een beperking. Dat is zeker een enorme vooruitgang. Maar er zijn ook issues van tien jaar geleden die nog steeds spelen. Zo lukt het mij niet om in document management systemen op basis van Filenet stukken te vinden en te verplaatsen, of  om samen te werken aan een document. Het is voor mij heel tijdrovend om een bestand, waarin wijzigingen worden voorgesteld, te bewerken en aan te passen.’

Daarnaast wordt steeds meer gewerkt met grafische informatie zoals afbeeldingen, grafieken of bewegende beelden. Helaas kunnen plaatjes niet in spraak of braille worden weergegeven. Marianne: ‘De informatie op bijvoorbeeld het coronadashboard zou in principe voor iedereen toegankelijk moeten zijn. Een deel van deze informatie wordt echter gepresenteerd in grafieken. De screenreader (de software die de informatie voorleest), vertelt mij dan alleen dat op de website een grafiek staat en wat er bijvoorbeeld op de X- of Y-as staat qua tekst. Maar de informatie waar het om gaat in de grafiek wordt niet weergegeven. Een eenvoudige oplossing zou kunnen zijn om de essentie van zo’n afbeelding kort te omschrijven en in een enkele zin aan te geven wat de grafiek laat zien.’

Marianne heeft een standaard managed laptop met de DWR-omgeving. Om de computer te bedienen gebruikt ze het toetsenbord in plaats van de muis. Het scherm wordt in braille weergegeven met de brailleleesregel die voor het toetsenbord ligt. Extra screenreadersoftware en de brailleleesregel zorgen er samen voor dat tekst op het scherm in braille en spraak worden weergegeven.

Toegankelijkheid als hard criterium

Applicaties zoals Webex zijn voor collega’s met een arbeidsbeperking vaak beperkt toegankelijk. Voor slechthorenden kan het heel lastig zijn om de gesprekken te volgen, voor anderen is het problematisch om het scherm te delen of gegevens uit te wisselen tijdens een overleg.
Marianne: ‘In Webex zie ik per definitie de persoon niet met wie ik overleg. Voor mij is het meer een telefoongesprek. Daarnaast krijg ik vaak ook de chat- of schermdeelfunctie niet mee en dan mis ik dus veel van zo’n sessie. Dat helpt niet echt nu we thuis werken.’
Volgens Marianne zou toegankelijkheid meegenomen moeten worden als hard criterium wanneer websites worden ontwikkeld, een applicatie wordt aangekocht of wanneer upgrades en updates worden uitgevoerd. ‘Met andere woorden, we zouden moeten handelen conform de wetgeving en testen of een applicatie bruikbaar is voor collega’s met een arbeidsbeperking. Ook helpt het enorm wanneer handleidingen voor nieuwe applicaties door mensen met een beperking kunnen worden gebruikt en trainingen ook zo veel mogelijk door hen kunnen worden gevolgd.’

Wet digitale toegankelijkheid

Wil je meer weten over de wetgeving rondom digitale toegankelijkheid? Neem dan eens een kijkje op de website Digitoegankelijk.

Andere mindset voor meer mogelijkheden

SSC-ICT wil samen met klanten een verbeterslag maken en zoeken naar de beste manier om ARBO-gebruikers te helpen op de digitale werkplek. Marianne: ‘Er zijn heel veel mogelijkheden om informatie toegankelijk te maken. Het vraagt wel van medewerkers die documenten maken, applicaties inkopen of bouwen, dat zij zich vanaf het begin houden aan de richtlijnen voor digitale toegankelijkheid. Het vergt echt een andere mindset. Vraag jezelf eens af bij de productie of het plaatsen van een video of de boodschap ook overkomt bij iemand die doof of slechthorend is. Die persoon is enorm geholpen met de toevoeging van ondertiteling bij de video. Het kan allemaal, maar men is zich er nog niet altijd van bewust.’

Aan de andere kant kunnen collega’s met een arbeidsbeperking ook helpen door te testen of feedback te geven op toegankelijkheid van websites en software. ‘Dit vergt uiteraard tijd, dus daarover moeten vooraf heldere afspraken worden gemaakt. Ook is het belangrijk dat je terugkrijgt wat er met de feedback wordt gedaan.’

Aanhaken bij het Gebruikerspanel van SSC-ICT

SSC-ICT wil een ARBO-klankbordgroep met het Gebruikerspanel van SSC-ICT combineren. Het voordeel hiervan is dat er gestructureerd stappen doorlopen kunnen worden met terugkoppeling van resultaten. Marianne reageert: ‘Ik denk dat dit een hele goede ontwikkeling is. Een tip die ik wil meegeven is dat collega’s met een arbeidsbeperking in een ARBO-klankbordgroep een dubbelrol hebben: naast gebruiker ben je ook ervaringsdeskundige als het gaat om toegankelijkheidsissues. Het risico van deze dubbelrol is dat deze laatste wellicht wat meer op de achtergrond kan raken. Daar moeten we voor waken. Maar bovenal is het grote voordeel van de combinatie van een ARBO-Klankbordgroep en het Gebruikerspanel dat je samen met andere gebruikers kunt meedenken over de bruikbaarheid van de software. Op deze manier worden ook deze bevindingen meegenomen in het geheel.’

Marianne sluit af: ‘Ik hoop dat collega’s zich realiseren dat toegankelijkheid niet alleen gaat over het kunnen bedienen van een applicatie of website. Het gaat er ook om dat alles wat we met elkaar delen door iedereen tot zich genomen en begrepen kan worden. En dat alles wat wordt gearchiveerd ook vindbaar en leesbaar is voor collega’s met een arbeidsbeperking. Het gaat om het totaalpakket van informatievoorziening.’

Gebruikerspanel

Met het Gebruikerspanel wordt de dienstverlening van SSC-ICT getoetst en worden, indien nodig, verbeteracties uitgezet/uitgevoerd.
Het door SSC-ICT opgerichte Gebruikerspanel bestaat momenteel uit 200 leden, verspreid over diverse ministeries binnen het verzorgingsgebied. De panelleden hebben elk een verschillend kennisniveau van ICT-middelen. Zij maken gebruik van de SSC-ICT-dienstverlening en willen meedenken en hun kennis delen met SSC-ICT. Zij melden zich aan voor de werksessie waar zij interesse in hebben.

Momenteel werken panelleden mee door het invullen van een enquête over de dienstverlening van één van de teams binnen SSC-ICT: Gebruikerscommunicatie. Hierbij kun je denken aan e-mails die Gebruikerscommunicatie verstuurt, de Serviceinfo-app, handleidingen en het taalgebruik in de verschillende communicatiemiddelen.
Een van de belangrijkste punten voor het Gebruikerspanel is transparant zijn over de resultaten en deze te delen binnen SSC-ICT.